5 درس بزرگ از نامه جلیلی به اشتون
امیرحسین ثابتی - رجانیوز: طی روزهای گذشته ویکی لیکس از میان بخشی از ایمیل های افشا شده ی هیلاری کلینتون؛ متن نامه محرمانه دکتر سعید جلیلی خطاب به خانم کاترین اشتون در بهمن 1390 را نیز منتشر کرده که پیرامون آن نکات مهمی وجود دارد.
در این نامه چند محور مهم شامل « ارجاع 1+5 به بسته پیشنهادی ایران در سال 88، آمادگی جمهوری اسلامی برای گفتگو در طیفی از موضوعات که زمینه را برای همکاری های سازنده فراهم نماید، همکاری بر اساس اصول گام به گام و عمل متقابل در موضوع هسته ای و در نهایت احترام 1+5 به حق ایران در استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای طبق NPT» وجود دارد که به آنها اشاره می شود:
1. این نامه حد فاصل مذاکرات استانبول 1 در آذرماه 89 و استانبول 2 در فروردین 91 نوشته شده و نکته جالب آنجاست که در این نامه از سوی دکتر جلیلی خطاب به کاترین اشتون تاکید شده التزام به «بسته پیشنهادی سال 88 و نامه های 18 اردیبهشت و 15 شهریور 90 ایران» می تواند به همکاری های سازنده و رو به جلویی منتج شود.
اهمیت این مساله آنجاست که ارجاع دکتر جلیلی به بسته پیشنهادی سال 88 و دو نامه مورد اشاره، در عمل تاکید ایران بر همان مواضع گفتگوهای استانبول 1 بود که طی آن ایران از 1+5 خواست تا اولا برای ادامه گفتگوها حق غنی سازی جمهوری اسلامی به رسمیت شناخته شود و ثانیا قطعنامه ها و تحریم های گذشته لغو شود، زیرا تحریم و فشار در تعارض با برگزاری مذاکره برای همکاری های سازنده خواهد بود.
2. نکته دیگر؛ تاکید دکتر جلیلی بر ادامه مذاکرات برای همکاری حول «نقاط مشترک» طرفین است. توجه و فهم درست این مساله «شاه کلید» درک تفاوت رویکرد تیم مذاکره کننده سابق و فعلی در مواجهه با 1+5 است زیرا در دوره گذشته رویکرد ایران در مذاکرات بدین صورت نبود که بر اساس دغدغه ها و اولویت های تعیین شده از سوی طرف مقابل، بر سر میز مذاکره حاضر شود بلکه حتی تعیین موضوعات مذاکره نیز باید به تایید دو طرف می رسید و بر همین اساس دکتر جلیلی در نامه مذکور به اشتون تاکید می کند: « جمهوری اسلامی ایران برای گفتگو در طیفی از موضوعات که زمینه را برای همکاری های سازنده و رو به جلو فراهم نماید آمادگی دارد.»
3. نکته بعدی در این نامه تاکید دکتر جلیلی بر رفتار گام به گام و عمل متقابل طرفین بود:
«التزام به این رویکرد می تواند موجب شروع گفتگو برای همکاری بر اساس اصول گام به گام و عمل متقابل در موضوع هسته ای ایران نیز شود»
این بدین معناست که تیم مذاکره کننده سابق به ریاست دکتر جلیلی معتقد بود باید در حین مذاکرات طرفین گام به گام رفتار کرده و با انجام هر تعهد از سوی دو طرف، درباره گام بعدی نیز تصمیم گیری شود اما این روند از سال 92 معکوس شد بگونه ای که در نهایت در توافقنامه برجام ایران تمامی تعهدات خود را در ابتدا انجام داد و سپس بعد 6 ماه مقرر گردید تا طرف مقابل تعهدات خود را در عمل انجام دهد لیکن همین امر نیز تحقق نیافت بلکه برخی از تعهدات خود را آنهم صرفا روی کاغذ انجام داد از این رو در دوره گذشته همواره تاکید بر این بود تا بر اساس اصول «گام به گام و عمل متقابل» طرفین نسبت به یکدیگر رفتار کنند تا در صورت خلف وعده 1+5، جمهوری اسلامی ایران ابزار فشار برای پیگیری حقوق خود را در اختیار داشته باشد.
4. یکی دیگر از مهم ترین جملات این نامه جایی است که دکتر جلیلی خطاب به کاترین اشتون می نویسد:
«از اینکه در نامه سرکار عالی بر "احترام به حق ایران در استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای طبق معاهده عدم اشاعه" تاکید شده است، استقبال می کنیم.»
این جمله آشکارا نشان می دهد ادعای تیم مذاکره کننده هسته ای دولت یازدهم مبنی بر احترام 1+5 به حق غنی سازی ایران بر اساس توافق نامه برجام، دستاورد خاص و جدیدی محسوب نمی شود بلکه پیش از این حداقل 5 سال قبل در بهمن 90 این واقعیت در نامه رسمی دکتر جلیلی به کاترین اشتون منعکس شده بوده و چند ماه بعد از آن در فروردین 91 در مذاکرات استانبول 2 نیز وندی شرمن نماینده امریکا در مذاکرات برای اولین بار با عقب نشینی آشکار از مواضع قبلی امریکا با قرائت نامه رسمی اوباما به طرف ایرانی تاکید می کند که امریکا به حقوق ایران در چارچوب NPT احترام گذاشته و آن را به رسمیت می شناسد و نمی خواهد برنامه هسته ای ایران به یک استثناء تبدیل شود، اتفاقی که در توافق نامه برجام به طور برعکس بوقوع پیوست و برنامه هسته ای ایران علاوه بر محدودیت های شدید؛ به یک استثنا در جهان تبدیل شد.
5. در نهایت باید اذعان داشت برخلاف ادعاهای مخدوش و بی سند برخی از چهره های سیاسی و رسانه های خاص در تخطئه عملکرد تیم مذاکره کننده سابق هسته ای کشورمان و بیان برخی اتهامات نظیر اینکه در دوره گذشته در مذاکرات به جای مباحث هسته ای، از تاریخ اسلام و گزاره های فلسفی بحث به میان آمده است، ادبیات حقوقی و کارشناسی این نامه واقعیت دیگری را نشان داده و حاکی از مذاکراتی جدی و کارشناسی در آن برهه ی زمانی بوده است.
