اولین نمونه کوچک حکومت اسلامی در تاریخ معاصر قبل از امام خمینی

پیام رهبر انقلاب به گردهمایی بزرگداشت آیت‌الله عبدالحسین لاری - ۱۳۷۷/۰۲/۰۲

مرحوم آیت‌اللّه‌العظمی آقا سید عبدالحسین لاری در میان علمای معاصر خود، از امتیازات ویژه‌یی برخوردار بوده است و به گمان زیاد، همین ویژگیها موجب آن شده است که میرزای بزرگ مجدِّد شیرازی او را از سامرا و از حلقه‌ی گرم تعلیم و تعلم آن حوزه‌ی بزرگ، و از میان شاگردان خود برگزیده، به منطقه‌ی فارس و بوشهر، که خود از وضعیت حساس آن به خوبی مطلع بوده است، گسیل دارد. آن روز منطقه‌ی فارس و بوشهر، اسیر سلطه‌ی جبار نظامیان انگلیسی بود. و این قطعه‌ی خونین از میهن و ملت ما، از اشغال خشن و ظالمانه‌ی نظامیان و سیاستمداران انگلیسی، در رنج و مصیبت می‌زیست، مرحوم سیدعبدالحسین لاری پرچم جهاد و مبارزه‌ی با اشغالگران را بر افراشت؛ و اولین نمونه‌ی کوچک، ولی پر معنا از حکومت اسلامی را در این خطه تشکیل داد. بدیهی است که عِده و عُده‌ی اشغالگران انگلیسی و رجال سیاسی و درباری دست نشانده‌ی آنان، توانستند بر مجموعه‌ی کوچک و مؤمن، ولی تهیدست پیرامون سید بزرگوار فائق آیند و آن بزرگوار و خانواده‌اش را به محنتی سخت دچار کنند؛ ولی ندای حق طلبانه و ظلم ستیز آن عالم دینی راستین را نتوانستند خاموش سازند. و آن روحانی جلیل‌القدر یک بار دیگر در جریان مشروطیت ایران، حضور روحیه قوی و ذهن روشن و درک عمیق خود از قضایای کشور را به نمایش گذاشت و علم عدالتخواهی و مبارزه‌ی با استبداد قاجاری را در منطقه‌ی فارس برافراشت.

 

سید محمدتقی آیت‌اللهی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز:

مرحوم آیت‌الله سید عبدالحسین لاری در سال ۱۲۷۰ شمسی به ایران می‌آید. ورود ایشان که تقریباً مقارن با واقعه‌ی رژی (تحریم تنباکو) بود، تأثیر زیادی بر این واقعه و پیروزی مبارزات علیه استعمار انگلستان داشت. در زمینه‌ی اقدامات ایشان در برقراری حکومت اسلامی می‌توان به مواردی همچون احیای منصب نماز جمعه و اعزام مبلغ و ائمه‌ی جمعه به شهرهای مختلف اشاره کرد. نماز جمعه در جامعه‌ی شیعه منسوخ شده بود و ایشان بر اساس اجتهادی که کردند، نماز جمعه را واجب عینی دانسته و خود ایشان نماز جمعه را اقامه کرده و در خطبه‌های رسا و بلیغ خود، مردم را از مسائل روز و آموزه‌های دینی آگاه می‌کرد.

ایشان حکومتی را در همان منطقه‌ی لار تشکیل داد که آن حکومت دارای تشکیلاتی بود که از آن جمله، تشکیلات قضایی بود که عالمان برجسته­ای که قدرت قضاوت داشتند به منصب قضاوت منصوب می‌شدند. مرز حکومتی ایشان به شهرهای شیراز، جهرم، بوشهر و لار می‌رسید. همچنین حکومت تأسیسی ایشان از تشکیلات اجرایی هم برخوردار بود و اسنادی هم موجود است که ایشان سکه ضرب نموده و اسکناس هم چاپ کرده بود. در این حکومت موازین نظامی و انتظامی برای تأمین امنیت مردم فراهم شده بود و مردم به ابزار لازم برای مبارزه با استعمار انگلیس مجهز می‌شدند.

ایشان معتقد به وحدت دین و سیاست بود و تنظیم این امر را تنها توسط ولی‌فقیه که از جانب حضرت ولی عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف نیابت عامه دارد ممکن می‌دانست. آن مرحوم معتقد بود سیاست تابعی از دین است؛ چرا که امری متغیر است، اما دین امری ثابت است. بنابراین باید با دین تطبیق داده شود. نکته‌ی اساسی در نظریه‌ی ایشان این است که ولی‌فقیه در تمام جریان‌های کشور اعم از سیاسی، قضایی، فرهنگی و نظامی نظارت کامل دارد و حکم او باید نافذ و لازم­الاجرا باشد.

ایشان در کتاب «تعلیقات المقاتل» بحث‌هایی را پیرامون ولایت‌فقیه مطرح کرده‌اند. در ابتدای این بحث، ولایت امام معصوم علیه‌السلام ذکر شده و سپس آمده است که امام معصوم علیه‌السلام هم ولایت ظاهری دارد و هم ولایت باطنی، اما ولی‌فقیه تنها بر امور اجرایی مانند امور قضایی، سیاسی و فرهنگی ولایت دارد و ولایتش مربوط به امور باطنی نمی­‌شود. نمی­‌توان گفت چون امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف در غیبت کبری هستند پس احکام دینی هم باید تعطیل شود. به همین جهت بود که آیت‌الله لاری فقط به ارشاد و تدریس اکتفا نمی‌کرد و در مسائل اجتماعی هم وارد می‌شد. حکومت او نمونه‌‌ی کوچکی از یک حکومت اسلامی بر پایه‌ی نظریه‌ی ولایت‌فقیه بود.

ایشان معتقد بود جریان امامت جریانی مردمی است و کسانی که پیرو امام معصوم هستند و می‌خواهند در رکاب آنها گام بردارند باید خادمین مردم باشند. آگاه‌سازی مردم از طریق منبر که وسیله‌ی مؤثر آن زمان بوده است به‌خصوص از طریق نماز جمعه و حتی از طریق اعلامیه‌ها و فرستادن مبلغان شایسته و وارسته‌ی آزاداندیش صورت می‌گرفت.