نقد و قند (ظرافت های روان شناختی اعتراض، انتقاد و پیشنهاد)
نقد و قند (ظرافت های روان شناختی اعتراض، انتقاد و پیشنهاد)
اصل «انتقاد» در لغت یعنی مشخص کرد خالص و خوب از ناخالص و بد، ولی در فرهنگ رائج به دلیل ندانستن شیوه-های انتقاد و مخلوط شدن آن با «انتقام» مردم حس خوشایندی نسبت به آن ندارند. انتقاد به معنی دقیق نوعی، «جراحی روانی برای خارج کردن غده و تومور عیب» است و هر جراحی با درد همراه است. پس ابتدا باید فرد به اتاق بی هوشی برده شود و سپس عمل جراحی انجام شود و غدة عیب را بر داریم و سپس بخیه کنیم و برای جلوگیری از درد پس از عمل از مُسکّن استفاده کنیم. بنابراین انتقاد باید کاملاً روش روان شناختی باشد و غیر مستقیم.
1- بهترین نوع انتقاد روش ساندویچی است. در ساندویچ فلفل وجود دارد، اما لابه لای مواد غذای دیگر. اعتراض باید پیچیده در بیان نقاط مثبت فرد باشد تا احساس حمله، طرد شدن و... نکند و در پی دفاع و مقابله به مثل نباشد.
2- از بیان انتقاد و اعتراض های متعدد در یک جلسه جداً خود داری کنید.
3- از شیوة غیر مستقیم مثل داستان، نمایان کردن الگوها و... کمک بگیرد.
4- بحث و بگو مگو ممنوع.
5. در حضور دیگران نباشد که امام علی(علیه السلام) فرمود: نُصحُک بینَ الملاءِ تقریعٌ؛ نصیحتت وسط جمع سبب کوبیدن شخصیت دیگری است.
6- گاهی، بیان انتقاد در قالب نامه، نوار کاست بهتر جواب می دهد.
7- برای شروع، «انتقاد از خودتان» بد نیست. به یک نمونه از اشتباه خودتان اشاره کنید تا پذیراتر شود و در صدد دفاع نباشد.
8- صفات و عادت بد به «تدریج» ایجاد می شود، برای اصلاح آنها به طرف مقابل زمان بدهیم. انتظار بی عیب بودن نداشته باشید او هم مثل من و شما انسان است. به قول پروین اعتصامی، و گل بی علت و بی عیب خار ست. یک ضرب المثل انگلیسی به همین مضمون می گوید: All flowers are not in one garland" ؛«هیچ گلستانی تمام انواع گل‌ها را ندارد»؛
9- سعی نکنید از او به خاطر اشتباهاتش اعتراف بگیرید.
10- از «دعا» کمک بگیرید. قلب ها به دست خداوند مقلب القلوب است. حضرت موسی وقتی خواست با فرعون سخن بگوید: نرمش در گفتار، دعا برای شرح صدر خود و تفهیم کلام به او و کمک از فردی که شیوه نیکو و رسا داشت، کمک گرفت.
11- از «افراد با نفوذ و محبوب» او، به شکل غیر مستقیم کمک بگیرید.
12- «آیه الکرسی» را قبل از سخن گفتن و انتقاد بخوانید.
13- «زمان سنجی» را از دست ندهید زمانی که او از نظر روانی آماده پذیرش باشد
14. «مکان سنج» باشید (هر سخن جا و هر نکته مکانی دارد)
15- «زبان سنج» باشید به بار هیجانی کلمات و واژه ها توجه کنید
16- «شخصیت سنج» باشید ببینید او انعطاف پذیر است یا یک دنده، خودشیفته است یا خودکم بین، منفی نگر است یا خوش بین، اجتماعی است یا منزوی، دمدمی مزاج است یا با ثبات.
17- به «تفاوت های جنسیتی زن و مرد» توجه کنید، مثلا مرد اقتدار دارد و زن وابسته، زن عاطفی و مرد منطقی.
18- خاتمه ای «شیرین» ایجاد کنید. بابیان صفات مثبت او، نه تملق و دو رویی، بحث را خاتمه دهید. خاتمه شیرین مهم است .خاتمه بد مانند آخرین تخمه است که می خوریم. اگر بد باشد مزه دهن و همة مغزتخمه هایی که خورده ایم را خنثی می کند.
انتقاد، سخته نه؟ بالاخره با انسان، موجود ناشناخته، سر و کار داریم، نه یک ماشین و یا حیوان. با ظرافت و نرمی باید با انسان ها برخورد و رفتار کرد به همین دلیل است که یک ضرب المثل می گویند: «ارتباطات یک هنر است»(communication is an art) ؛ بله این یک مهارت است و نیاز به مطالعه، تمرین مستمر و ذوق دارد.
ماهنامه خانه خوبان و ماهنامه فرهنگی اجتماعی و آموزشی قدر، محمدحسین قدیری، ش63،92.
