مداحان در قدیم یا صله نمی گرفتند و یا قیمت تعیین نمی کردند

مداحان در قدیم یا صله نمی گرفتند و یا قیمت تعیین نمی کردند/ چرا به مداحان، صله می دهیم؟

با این حال ذکر این نکته مهم است که مداحان و مرثیه‌سرایان اهل بیت رفتارهای متفاوتی داشتند برخی مانند کمیت بودند. اهل صله گرفتن نبودند. به سختی می‌شد به آنها صله داد. برخی دیگر هم صله را راحت‌تر قبول می‌کردند ولی همه آنها چنین بودند که؛اولا برای صله گرفتن مداحی نمی‌کردند. ثانیا...

 

در عصر اهل بیت علیهم السلام انتشار فضائل و مناقب ایشان از طریق رسانه بسیار فراگیر و پرنفوذی به نام شعر انجام می‌گرفت. مداح در حقیقت همان شاعر بود که شعرش را با احساس و رقت‌برانگیز می‌خواند. (ن ک: وسائل ج 10 ص 465) اهل بیت به این مداحان/شاعران صله می‌دادند.

اتفاقا این مداحان/شاعران معمولا دارای دیدگاه‌های اعتقادی و سیاسی و اعتراضی بودند و از این جهت سعی می‌کردند از قبول این صله‌ها خودداری کنند اما اهل بیت در دادن صله پافشاری می‌کردند.

*فرزدق، قصیده‌ی میمیه‌ی معروف خود را فی البداهه و در موسم حج (بزرگترین و متنوّع‌ترین گردهمایی مسلمانان خواند) در برابر توهین کوچکی که به امام سجاد علیه السلام روا شده بود، خواند و به خاطر سرودن آن میمیه به زندان افتاد. حتّی محبوس بودن فرزدق نیز مانع از اعطای صله نشد امام سجاد علیه السلام دوازده هزار سکه به او صله دادند و فرمودند اگر داشتم، بیش از این می‌دادم! فرزدق اما پول را برگرداند. امام باز هم پول را برایش فرستادند و فرمودند: ما اهل بیت وقتی چیزی را دادیم دیگر پس نمیگیریم»

*خواهر امام سجاد (فاطمه بنت الحسین) علیهم السلام سی‌هزار دینار همراه با یک مرکب در یک مجلس به کمیت صله داد! کمیت با اینکه معمولا صله‌ها را پس می‌داد ولی این بار هر چه خواست آن را پس بدهد ایشان قبول نکرد. (الغدیر ج 2 ص 234)

*امام رضا علیه السلام وقتی مدیحه ابونواس را شنیدند از غلامشان پرسیدند چقدر پول نزد تو هست؟ گفت: سیصد دینار. حضرت فرمودند همه را به ابونواس بده. غلام هم پول را به ابونواس داد. بعد از مرکبشان پیاده شدند و فرمودند: ممکن است این [سیصد دینار] را کم بپندارد این مرکب را هم به او بده! (عیون اخبار الرضا ج 2 ص 143).

رسم جالب دیگری که وجود داشت این بود که اهل بیت علیهم السلام وقتی می‌خواستند به یک مداح/شاعر صله بدهند، گاهی خودشان مستقلا می‌دادند گاه به همه اعضای خاندانشان دستور می‌دادند که در صله دادن سهیم شوند.

*امام باقر علیه السلام از همه اهل بیتشان پول جمع کردند تا مبلغ صدهزار درهم فراهم و به کمیت اعطا کنند اما کمیت فقط پیراهنی برای تبرک از حضرت قبول کرد و پول را برگرداند (الغدیر ج 2 ص 223)

عبدالله بن حسن با شنیدن شعری که کمیت سروده بود، سند یک مزرعه را که چهارهزار دینار می‌ارزید به کمیت داد اما او نپذیرفت. عبدالله آنقدر اصرار کرد که ناچار شد بپذیرد ولی باز هم پس از چند روز برگشت و با لطیفة الحیلی سند را پس داد. عبدالله در بین بنی‌هاشم گشت و از زنان و مردان پول و زیورآلات جمع کرد و به کمیت داد ولی بازهم نپذیرفت (الغدیر ج 2 ص 222)

*بار دیگری هم حضرت باقر علیه السلام چهارصد هزار درهم را از خودش و خاندانش جمع کرد تا به کمیت اعطا کند اما باز هم کمیت نپذیرفت. (همان)

*امام رضا علیه السلام وقتی در طوس قصیده‌ی تائیه زیبا و سوزناک دعبل را شنیدند، ده‌هزار درهم از سکه‌ای که به اسم خودشان ضرب شده بود به دعبل دادند سپس اهل بیتشان را نیز امر کردند که به دعبل صله بدهند. خادم، صله خانواده را نیز جمع کردو به دعبل داد. (الغدیر ج 2 ص 411)

ظاهراً سهیم کردن خاندان، در صله دادن به شاعران جنبه تربیتی داشته است وگرنه اهل بیت حتی اگر هم خودشان پول نداشتند باز هم برای صله دادن به مداحان راه‌های دیگری غیر از مراجعه به خاندان وجود داشت.

*با این حال ذکر این نکته مهم است که مداحان و مرثیه‌سرایان اهل بیت رفتارهای متفاوتی داشتند برخی مانند کمیت بودند. اهل صله گرفتن نبودند. به سختی می‌شد به آنها صله داد. برخی دیگر هم صله را راحت‌تر قبول می‌کردند ولی همه آنها چنین بودند که؛اولا برای صله گرفتن مداحی نمی‌کردند.
ثانیا هیچ کدام از قبل برای مداحی نرخی را معیّن نمی‌کردند و به مقام معنوی و ثواب اخروی مداح اهل بیت بودن دلخوش بودند.

گروه فرهنگی جهان نیوز، فرزاد جهان بین