به نماز و روزه افراد فریفته نشوید (چگونه ایمان خانم را در خواستگاری بسنجیم؟)

نحوه سنجش ایمان خانم

سؤال: در خواستگاری چگونه پی ببریم که دختر مورد نظر، با ایمان و مقید به دین است و در " عمل " می‌کوشد که حدود الهی را رعایت کند؟
پاسخ: سؤال خیلی دقیقی است. کمتر کسی به این نکات دقیق توجه دارد. اگر به مشاوره هایی که در این سایت دارم دقت کرده باشید وقتی سؤال از شناخت طرف مقابل مطرح می‌شود بنده از یک طرح یا پروژه جامع تحقیق سخن می‌گویم بارها و بارها تأکید کرده ام که شیوه های کشف ویژگی‌های اخلاقی و صفات شخصیتی را نباید به گفتگو محدود کرد حتی یک روان‌شناس ماهر هم علم غیب ندارد و با یک گفتگو نمی تواند به تمام جوانب شخصیت فرد مراجعه کننده پی ببرد. بنابراین همیشه به جوانان توصیه می شود که جدا از این که بخواهید با توجه به چند نشانه آن هم در یک جلسه، به عمق شخصیت فردی پی ببرید خودداری کنید. باید دنبال «کشف صفات پایدار» باشیم نه رفتارها و گفتارهای ظاهری که ممکن است با تعارف و مجامله و ظاهرسازی و غلو و مبالغه یا حتی خودکم بینی و کم‌رویی همراه باشد.
کشف صفات پایدار
به این دو حدیث دقت کنید. امام صادق علیه السلام چگونه به ما معیار می دهند:
امام صادق(ع) در بیان معیار انتخاب افراد می فرماید: «لَا تَغْتَرُّوا بِصَلَاتِهِمْ وَ لَا بِصِیَامِهِمْ فَإِنَّ الرَّجُلَ رُبَّمَا لَهِجَ بِالصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ حَتَّی لَوْ تَرَکَهُ اسْتَوْحَشَ وَ لَکِنِ اخْتَبِرُوهُمْ عِنْدَ صِدْقِ الْحَدِیثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَة؛[1] به نماز و روزه افراد فریفته نشوید؛ چه بسا که شخصی به نماز و روزه عادت کرده و ترک آن برایش وحشت آور و آزار دهنده است؛ بلکه آنها را در مقام راستگویی و امانتداری آزمایش کنید.»
امام صادق(ع) در گفتاری چنین هشدار می دهد: «لا تَنْظُرُوا اِلی کَثْرَةِ صَلاتِهِمْ وَ صَوْمِهِمْ وَ کَثْرَةِ الْحَجِّ وَ الْمَعْرُوفِ وَ ضَطْنَتِهِمْ بِاللَّیْلِ اُنْظُرُوا اِلی صِدْقِ الحَدیثِ وَ أداءِ الاَمَانَةِ؛ نگاه نکنید به بسیاری نماز و روزه و حج و کارهای نیک و دعا و زمزمه های شبانه افراد! نگاه کنید به راستگویی و امانتداری مردم.» [2]
از نظر امام صادق(ع) امانتداری، 3 مرحله دارد و کسی را نمی توان امین به حساب آورد؛ مگر اینکه در این 3 مرحله، امانتداری خود را اثبات کند: در حفظ اموال، حفظ اسرار و رازهای پنهانی و پاسداری از ناموس مردم. اگر فردی 2 مورد را رعایت کند؛ اما در یکی دیگر از عهده برنیاید، امین نخواهد بود.
آن حضرت در این باره فرمود: «لَا یَکُونُ الْأَمِینُ أَمِیناً حَتَّی یُؤْتَمَنَ عَلَی ثَلَاثَةٍ فَیُؤَدِّیَهَا عَلَی الْأَمْوَالِ وَ الْأَسْرَارِ وَ الْفُرُوجِ وَ إِنْ حَفِظَ اثْنَیْنِ وَ ضَیَّعَ وَاحِدَةً فَلَیْسَ بِأَمِین؛[3] شخص را نمی توان امین به حساب آورد مگر آن که در سه چیز امانتداری خود را انجام دهد: بر اموال، اسرار و ناموس [مردم]. و اگر دوتای اینها را حافظ باشد و یکی را ضایع کند، امین نیست.»
سؤال: چرا به نماز و روزه و حج نمی تواند ملاک دقیقی باشد؟
پاسخ: باید خوب دقت شود نماز و روزه و حج گزاردن ملاک ایمان و گزینش ما نیست. این اعمال عبادی فردی اگر چه بسیار مهم هستند ولی ملاک دقیقی برای شناخت افراد نیستند چون ممکن است به شکل عادت باشند و پشت آن شناخت عمیق نباشد.
ولی در راستگو و امانت داری (حفظ اسرار، رعایت اموال و حقوق مادی دیگران،حفظ ناموس مردم) انسان با اجتماع در ارتباط می شود و این روابط گاهی انسان را به چالش می کشند و از این جهت محک خوبی برای کشف عمیق ایمان افراد است. به عنوان نمونه کسی که برای رسیدن به منافع یا دفع ضرر، راحت دروغ می گوید ایمانش قوی و عمقی نیست.
سؤال: وقتی نماز که فرد در روزهای متمادی فردی آن را به جماعت هم می‌خواند نمی‌تواند ملاک دقیقی برای شناخت افراد باشد پس باید گفت شناخت دقیق‌تر از چیزی است که فکر می کنیم چگونه به شناخت صفات ریشه دارد افراد (راستگو و امانت داری ) برسیم؟
پاسخ: گفتیم برای کشف شناخت افراد در ازدواج باید از کانال های مختلف وارد شویم و نباید خودمان را متکی به رفتار ظاهری و گفتار افراد کنیم. راه‌های کشف صفات پایدار افراد( دختر و پسر) در خواستگاری
برای کشف صفات پایدار افراد باید از موارد زیر کمک بگیریم:
1. سخنان فرد در جلسات متعدد (توجه به تناقضات گفتاری)
2. پرسش های معکوس
3. لغزش های کلامی و رفتاری
4. همسفر شدن با او خانواده اش( تأکید بر ارتباط غیرکلامی)
5. سخنان و رفتارهای کلامی و غیر افراد خانواده باهم،
6. نظرخواهی از دوستان، همکاران، همکلاسیان
7. نظرخواهی از معرّفان مورد قبول او
8. توجه به نوع پوشش و ظاهر او،
9. دقت به نوع کتاب‌هایی که در کتابخانه دارد، سی دی‌های او
10. دیدن آلبوم عکس توسط همجنسش
10. توجه به نوع ارتباط او با دیگران (به طور غیرمستقیم) در فضای آزاد نه رسمی و تشریفاتی به عنوان نمونه می تواند برای یک پارک را برای آشنایی خانواده ها با همدیگر در نظر گرفت. در آنجا به شیوه رفتار او با خانواده اش، گدا، بازی کودکان و .... توجه کرد)
11. توجه به قدرت خودکنترلی او هنگام هیجان های مثبت (شادی) و منفی( غم و خشم، اضطراب و عشق و..) فردی که وابستگی افرادی دارد خودکنترلی و اراده و اعتماد به نفس و احساس ارزشمندیش پایین است.
12. توجه به آثار علمی یا هنری او ( نوشتار، عکس، طرح، نقاشی، و...)
13. کمک از مشاوره ازدواج (مصاحبه ها، آزمون های روان شناختی مانند neo تست نقاشی، تست شخصیت کتل و ام ام پی ای)
** توجه: رفتارهای غیرکلامی (لحن، حالات چهره، جلوه هیجانان منفی و مثبت در زمان های مختلف، پوشش و...) بیش از رفتارهای کلامی اهمیت دارد. برخی از متخصصان ارتباطات سهم رفتار غیر کلامی را 70 درصد و برخی حتی 93 درصد می‌دادنند.[4]

پی نوشت :
1. الکافی، ج2، ص104.
2. الکافی، ج2، ص104، باب الصدق و اداء الامانة، ح5.
3. مستدرک سفینة البحار، علی نمازی شاهرودی، نشر اسلامی، ج1، ص223 و بحار الانوار، ج75، ص229.
4. سایت انجمن گفت و گوی دینی