وحدت چه چیز نیست و چه چیز هست؟

وحدت چه چیز نیست؟

وحدت، ادغام و تذویب مذاهب اسلامی نیست

بدون شک وحدت اسلامی به معنای ادغام و تذویب مذاهب اسلامی در یکدیگر بر اساس مشترکات و کنار نهادن مفترقات نیست و این منظور از وحدت بدون شک برداشتی غیر واقعی و غیر معقول است که البته طرفدار و حامی چندانی نیز ندارد.
 
وحدت تعیین مذهب مرجع و برتر نیست

همچنین وحدت اسلامی به معنای تلاش برای تعیین و انتخاب یک مذهب به عنوان مذهب مرجع و کنار نهادن سایر مذاهب نیست و چنین برداشت و قرائت از وحدت نیز غیر واقعی است. هر چند شاید متعصبین و افراطیون مذاهب چنین قرائتی را با بر حق دانستن مذهب خود قرائت مرجح از وحدت بدانند و معنای تقریب را تقرب الی الحق (مذهب خود) به حساب آورند اما این برداشت طبعا نمی تواند هویت و حمایت جمعی برای این قرائت ایجاد کند و به اسم وحدت عملا به معنای نقض وحدت است!
 
وحدت دست کشیدن از اعتقادات نیست

از سویی دیگر شاید برخی از مفهوم وحدت این برداشت را در ذهن دارند که وحدت به معنای دست کشیدن از اعتقادات و کنار نهادن مباحثات علمی در مسائل اختلافی معطوف به کشف حقیقت است. هر چند مباحثات علمی باید به صورت همدلانه و نه خصمانه در محیط های علمی و نه در رسانه های عمومی و آن هم به صورت عامیانه، گزینشی و غیرتخصصی دنبال شود و از مسیر جدال احسن نیز خارج نشود، اما وحدت به معنای دست کشیدن از اعتقادات و کنار نهادن مباحثات علمی و فراموشی واقعیت های تاریخی نیست و باید اذعان داشت این قرائت از وحدت بیشتر خوانشی جهت دار از  سوی مخالفان وحدت برای لکه دار کردن این مفهوم است تا از سوی معتقدان و موافقان وحدت اسلامی و طبعا این برداشت از وحدت نیز مطرود و غیر مرجح است.
 
وحدت چه چیز هست؟
 
وحدت انسجام در برابر دشمن مشترک است

بدون شک عینی ترین و ساده ترین تعریف از وحدت، وحدت سیاسی به معنای متشکل شدن و انسجام مسلمین در برابر تهدیدات و دشمن مشترک خارجی است. تحقق وحدت در این سطح راه سلطه کفار و مستکبرین بر مسلمین را مسدود کرده و توطئه نظام سلطه جهانی برای مشغول سازی داخلی مسلمانان و تضعیف و نابودی دارالاسلام را خنثی می کند.
 
وحدت هم افزایی و پیشرفت بر اساس منافع مشترک است

اما وحدت در سطحی دیگر معنای ایجابی به خود می گیرد و مراد از آن هم افزایی، تعاون و تقویت بنیه و پیشرفت مسلمین است که به حفظ کیان اسلام و استحکام ساخت داخلی امت رسول الله – صلی الله علیه و آله و سلم- منتهی می شود این تعریف از وحدت به معنای همکاری و به اشتراک گذاری تجربه های موفق کشورهای اسلامی و توسعه سطح تعاملات و ارتباطات سیاسی، اقتصادی، علمی، فرهنگی و امنیتی مبتنی بر منافع مشترک است. به بیانی دیگر این سطح از وحدت، وحدت عملی است و به معنای تعاون در خیر است که در سطح دولت های اسلامی محقق می شود.
 
وحدت تعایش و همزیستی مسالمت آمیز مسلمین با یکدیگر است

قرائتی دیگر از وحدت در سطح مردمی ناظر به همزیستی مسالمت آمیز و مدارای مسلمین با یکدیگر در درون یک ساخت اجتماعی اعم از خانواده، محله، روستا، شهر و محیط کار است که می توان از آن به عنوان تعایش یاد کرد. در واقع این سطح از وحدت در سطح زندگی و اجتماع و در محیط های انسانی که پیروان مذاهب در کنار یکدیگر مشغول به زندگی هستند رقم می خورد که در طول تاریخ مسلمانان این تعایش امری طبیعی و رایج بوده که متاسفانه با ورود اندیشه های افراطی و توطئه های خارجی این فرهنگ تعایش کمرنگ شده است.
 
وحدت عدم اهانت به مقدسات مذاهب و رعایت اصول اخلاقی است

برداشتی دیگر از معنای وحدت ناظر به مباحث اخلاقی است. در این رویکرد وحدت به معنای حفظ متانت و رعایت اصول اخلاقی و ادب پیروان مذاهب نسبت به یکدیگر و پرهیز از جریحه دار کردن احساسات و توهین به مقدسات دیگران است. متاسفانه بسیاری از مخالفان وحدت با تمسک به احادیث ضعیف السند و جعلی که در تعارض آشکار با نص صریح قرآن (وَلاَ تَسُبُّواْ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ فَیَسُبُّواْ اللّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ) و هدف بعثت پیامبر اعظم – صلی الله علیه و آله- (إِنَّمَا بُعِثْتُ لأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الأَخْلاقِ) و سیره اهل بیت – علیهم السلام- است با اتخاذ رویکرد اخباری گری عملا به وهن مذهب مشغولند.  
 
وحدت احترام و ادای حقوق پیروان مذاهب از سوی یکدیگر است

خوانشی دیگر از وحدت از جنبه حقوقی است بدون شک اختلافات مذهبی نباید به مستمسکی برای تضییع حقوق انسانی و مدنی پیروان مذاهب از سوی یکدیگر تبدیل شود تا جایی که در کشورهای اسلامی به اسم اقلیت و اکثریت پیروان مذاهب را از حقوق سیاسی و مدنی و سیاسی محروم گرداند. وحدت از این منظر محترم شمردن و ادای حقوق انسانی و رعایت آزادی های مذهبی و قانونی پیروان مذاهب اسلامی و محروم نکردن ایشان از خدمات و حمایت های اجتماعی و فراهم آوردن شرایط به صورت یکسان و برابر برای شکوفایی استعدادهای ایشان است. این قرائت از وحدت تمرکز بر عدالت حقوقی و اجتماعی دارد.
 
وحدت ائتلاف برای طرد غُلات و تکفیریون است

وحدت به معنای دیگر که جنبه سلبی دارد به معنای ائتلاف برای طرد تکفیریون و غلات است. بدون شک هم غلات در تاریخ تشیع از سوی ائمه علیهم السلام و عامه علمای شیعه طرد و کافر خطاب شده اند و هم تکفیریون که انحراف در فروع را کافی برای مباح دانستن خون مسلمانان می دانند در اهل سنت به رسمیت شناخته نشده اند و خارج از اسلام به حساب می آیند. از این رو وحدت در این معنا به معنای ائتلاف شیعه و سنی بر ضد غلات و تکفیریون است تا با طرد جناح التقاطی و افراطی در هر دو طرف زمینه برای تقریب مسلمین و وحدت مذاهب فراهم آید.
 
وحدت تجلی عمومی حب اهل بیت- علیهم السلام - در جهان اسلام و مانع مهجوریت ایشان است

یکی دیگر از خوانش های مرجح از وحدت تاکید بر عمومی کردن و عینی کردن اعتقادات و مناسک مشترک بین مذاهب اسلامی است که شاید مهمترین اعتقاد مشترک مذاهب اسلامی جدای از اصول دین مسئله حب و مودت اهل بیت – علیهم السلام – به سفارش قرآن و پیامبر است (قُل لا أَسئَلُکُم عَلَیهِ أَجراً إِلاَّ المَوَدَّةَ فِی القُربى‏) از این رو وحدت بر محور حب و مودت اهل بیت – علیهم السلام – علاوه بر تالیف قلوب پیروان مذاهب زمینه منحصر شدن حب اهل بیت در بین شیعیان را از بین برده و مانع مهجوریت اهل بیت شده و عامل گسترش معارف ایشان می شود.

 

حسین همازاده